بدین منظور آشنایی ابتدایی با بعضی از علائم هر یک از این آفات و بیماری‌ها می‌تواند در تشخیص اولیه نوع بیماری کمک زیادی به زنبورداران نماید.

روش‌های تشخیص بیماری‌های انگلی زنبور در آزمایشگاه

کنه واروآ (Varroa Mite): یکی از آفات مخرب که باعث کاهش تولید عسل می‌شود. کاهش ناگهانی جمعیت زنبور بالغ، مشاهده زنبور مرده در کندو، ناهنجاری‌های مختلف در لاروها از علائم معمول سقوط کلنی در زنبورها می‌باشد. برای بررسی میزان آلودگی می‌توانید ۱۰۰ نمونه زنبور بی‌هوش شده را در داخل بشر بیندازید. سپس مقداری مایع ظرف‌شویی و ۱۰۰ سی‌سی آب به بشر اضافه نمایید. بشر را به مدت ۲۰ دقیقه روی شیکر بگذارید. در اثر تکان دادن میزان چسبندگی کنه با بدن زنبور کاهش یافته و در داخل بشر شناور می‌ماند. با شمردن تعداد کنه‌ها به راحتی می‌توانید میزان آلودگی کندوهای خود به واروآ را تشخیص دهید.

در روشی دیگر شما با استفاده از شکر می‌توانید درصد آلودگی را تشخیص دهید. ۳۰۰ نمونه زنبور را در داخل ظرفی شیشه‌ای شبیه نمکدان ریخته و به آن یک قاشق پودر قند یا شکر اضافه نمایید. سپس شیشه را تکان دهید تا همه زنبورها آغشته به شکر شوند. بعد از یک دقیقه شیشه را برعکس کرده و تکان دهید. کنه‌ها و شکر از دهانه ظرف بر روی یک پارچه سفید الک کنید. لذا کنه‌های جدا شده را در ظرفی درب دار ریخته و تعداد آن‌ها را بشمارید.

زنبور یکی از مهم‌ترین و مفیدترین حشرات است.

تشخیص بیماری انگلی نوزما (Nosema Apis)

زنبورعسل بیمار یا تازه مرده به تعداد ۳۰ نمونه را از زمین نزدیک ورودی کندو جمع کنید و آن‌ها را در یک ویال پلاستیکی کوچک قرار دهید. فرقی نمی‌کند که زنبور هنگام رسیدن به آزمایشگاه مرده باشد. اسپورهای نوزما (nosema) بیشتر در زنبورهای مسن مشاهده می‌شود. نمونه‌ها را در یخچال نگهداری کنید تا حتی‌الامکان تازه بمانند تا به آزمایشگاه ارسال شوند. این به جلوگیری از رشد قارچ‌ها و کپک‌ها کمک می‌کند. این بیماری در آزمایشگاه با بررسی پیش معده و روده قدامی صورت می‌گیرد. در زنبور سالم این نواحی به رنگ قهوه‌ای روشن می‌باشد؛ اما در زنبورهای مبتلا به نوزما پیش معده به رنگ سفید که چین خوردگی‌های آن از بین رفته‌اند. در آزمایشگاه ابتدا محتویات روده زنبور بیمار را در داخل ظرفی ریخته و آن را با آب مقطر همگن می‌کنند. سپس مقداری از آن را روی لام قرار می‌دهند. در صورت ابتلا به بیماری اسپورهای نوزما در زیر میکروسکوپ شبیه تخم‌مرغ دیده می‌شوند.

نحوه تشخیص بیماری‌های لوک آمریکایی و اروپایی در آزمایشگاه

لوک آمریکایی (American foulbrood) یک بیماری عفونی و بسیار مسری است که توسط یک باکتری گرم مثبت به نام پنی باسیلوس لاروا (Paenibacillus larvae) ایجاد می‌شود. شناخته شده است که این بیماری در سراسر جهان یافت می‌شود و صدها سال بر زنبورهای عسل تأثیر می‌گذارد. از نظر بسیاری از زنبورداران AFB بدترین بیماری برای کلنی‌های زنبورعسل است.

یکی از خطرناک‌ترین بیماری‌های زنبور لوک آمریکایی (American foulbrood) است.

دلیل خطرناک و مهم بودن بیماری لوک آمریکایی

-لوک آمریکایی یک فرم اسپور بسیار پایدار دارد که می‌تواند برای دهه‌ها روی عسل، موم و گرده به صورت عفونی باقی بماند و به راحتی در کلنی‌های دیگر گسترش یابد.

-لوک آمریکایی می‌تواند یک کندوی سالم را نابود کند. کلنی‌های آلوده به این بیماری خود به خود بهبود نمی‌یابند و معمولاً AFB منجر به مرگ زنبور می‌شود.

-همچنین AFB بسیار عفونی است و فقط چند اسپور برای ایجاد عفونت در یک کلنی سالم کافی است.

روش‌های تشخیص بیماری لوک آمریکایی در آزمایشگاه

-استفاده از کیت تشخیص بیماری (Commercial diagnostic kit): کیت موجود در بازار مشابه تست استاندارد بارداری به نظر می‌رسد. یک خط نشان می‌دهد که آزمایش انجام شده است و در صورت وجود AFB، خط دیگری نشان داده می‌شود که نشان دهنده نتیجه مثبت است. این کیت‌ها شامل کلیه مواد و دستورالعمل‌ها برای آزمایش کندو در عرض چند دقیقه هستند.

-تست چوب کبریت: این روش را می‌توان در کلنی‌های مبتلا به عفونت انجام داد. برای انجام آزمایش، از چوب‌کبریت، شاخه، خلال‌دندان یا هر نوع ابزاری که دارای سطح ناصاف و سفت است، استفاده کنید. هرگونه سلول مشکوک (فرورفته، سوراخ‌دار و تغییر رنگ یافته) را سوراخ کنید و چوب را به آرامی بیرون بکشید و سعی کنید لاروها را با آن بکشید. اگر هنگام بیرون کشیدن چوب، محتویات سلول به صورت رشته‌ای بیشتر از ۲ سانتی‌متر کش بیاید، آنگاه نتیجه مثبتی برای AFB محسوب می‌شود. لارو مرده زنبور و در حال مرگ از دلایل مختلف ناخوشایند به نظر می‌رسد و بسیاری از آن‌ها تغییر رنگ می‌دهند، اما فقط AFB باعث می‌شود که لاروهای مرده به این طول کش بیایند. لارو باید در مرحله صحیح پوسیدگی باشد تا رخ دهد و ممکن است لازم باشد چندین بار آزمایش را تکرار کنید. عدم کش آمدن لاروها به معنای عدم وجود AFB نیست.

-کشت باکتریایی: یک سی‌سی عسل با ۹ سی‌سی آب استریل شده مخلوط کنید. بعد از حل شدن به مدت ۱۵ دقیقه در دور ۳۰۰۰ سانتریفیوژ کنید. فاز بالایی را دور ریخته و فاز ته‌نشین شده را در بن ماری قرار دهید. سپس ۵/۰ سی‌سی از آن را در محیط mygp کشت دهید. اگر باکتری رشد کرد تست کاتالاز را بر روی آن امتحان نمایید. در مرحله آخر یعنی رنگ‌آمیزی، در صورت اسپوردار نشدن باکتری بعد از ۲-۳ روز، یعنی کندو آلوده به بیماری لوک آمریکایی نمی‌باشد. همچنین به جای عسل می‌توانید از گرده نیز استفاده کنید؛ که در اینجا مقداری گرده را با آب له کرده و مخلوط می‌کنید. ادامه مراحل را طبق عسل پیش می‌برید.

کندوی زنبور آلوده به بیماری لوک اروپایی (European foulbrood)

روش تشخیص لوک اروپایی در آزمایشگاه

لوک اروپایی (European foulbrood) یک بیماری باکتریایی است که لاروهای زنبور را تحت تأثیر قرار می‌دهد. این بیماری با لاروهای مرده و در حال مرگ مشخص می‌شود که به سمت بالا خمیده، قهوه‌ای یا زرد به نظر برسد. باکتری‌های ایجاد کننده لوک اروپایی یا ملیسو کوکوس پلوتون (Melisso Coccus pluton)، توسط لارو زنبورعسل بلعیده می‌شوند و پس از آن باکتری برای زنده ماندن از لارو زنبور تغذیه می‌کند. باکتری‌های ایجاد کننده EFB اسپور تولید نمی‌کنند، اما شانه‌های آلوده به این باکتری‌ها همچنان می‌توانند زنبورهای عسل را در سال‌های بعدی دوباره عفونی کنند. روش‌های مورد استفاده در آزمایشگاه برای بوک اروپایی همانند لوک آمریکایی می‌باشد. تشخیص اولیه دو بیماری لوک آمریکایی و لوک اروپایی از روی علائم آن‌ها صورت می‌گیرد.

یکی دیگر از بیماری‌های قارچی که در سن شفیرگی منجر به مرگ نوزادان زنبور می‌شود بیماری نوزاد گچی (chalk brood disease) است. اسکوسفورا آپیس (ascosphora apis) عامل این بیماری می‌باشد. نمونه‌های لارو ارسال شده از این بیماری در آزمایشگاه با آب استریل مخلوط کرده و در محیط رشد قارچ کشت می‌دهند. در صورت حضور این قارچ در لارو زنبور به صورت توده‌های پنبه‌ای شکل می‌شود. این بیماری قارچی باعث از بین رفتن کلنی‌های زنبور نمی‌شود اما ممکن است از تجمع زنبورها در داخل کلنی جلوگیری کند. معمولاً با افزایش دمای هوا در تابستان از بین می‌رود یا کاهش می‌یابد.

ممکن است بیش از یک بیماری در لانه پرورش یک کندو یا حتی در یک شانه منفرد رخ دهد. لذا اطمینان حاصل کنید که با ارسال نمونه به آزمایشگاه، تشخیص صحیح پیدا کرده‌اید. مواردی وجود داشته است که زنبورداران به نادرستی بیماری را در یک کندو تشخیص داده‌اند که منجر به از بین رفتن غیرضروری کلنی‌ها و تولید عسل می‌شود.